In de eerste week in
vrouwengevangenis Ter Peel in Limburg viel me op dat de gedetineerde vrouwen die
ik heb gesproken behalve (vermoedelijke) dader, allemaal slachtoffer zijn.
Slachtoffer van hun verleden. In directe zin, want door een ingrijpende
gebeurtenis in het (recente) verleden zijn ze in de gevangenis terechtgekomen,
en in indirecte zin: ze hebben vrijwel allemaal een levensverhaal waarin allerlei – vaak schokkende
- omstandigheden buiten hen om ze uiteindelijk in deze moeilijkheden hebben
gebracht.
Volgens cabaretier Paul Smit en dj Patrick Kicken zijn we
geen slachtoffer van onze omstandigheden, maar van onze gedachten over die omstandigheden en onze reactie
daarop. Smit en Kicken zijn ambassadeurs van non-dualiteit, een zienswijze die
erop neerkomt dat het individu, het ego niet bestaat, en dat alles wat leeft,
alle materie, het complete heelal, uit niets anders dan bewustzijn bestaat. Letterlijk
betekent non-dualiteit: niet-tweeledigheid, niet-gescheidenheid. Alles wat
bestaat is één groot veld van bewustzijn, van energie. Wat wij
ervaren als de werkelijkheid, als tijd, als ruimte, is niet echt, maar een
holografische projectie van dat bewustzijn.
Aanstaande zaterdagmiddag 14 september zendt RTL4 de film ‘Alles
over niets’ uit, die vorig jaar op initiatief van Smit en Kicken is gemaakt. Volgens
het persbericht laat de film op toegankelijke wijze zien hoe je uit de dagelijkse ratrace kunt
stappen door deze geheel andere zienswijze op het leven, een zienswijze die zijn
oorsprong heeft in Indiase filosofie. Als de film dezelfde toon heeft als de
boeken van het duo, dan is ‘op toegankelijke wijze’ een understatement. Een voorbeeld
over het ego, door Paul Smit steevast "het IK-je" genoemd, uit ‘Praten over bewustzijn’ (Samsara, 2010): ‘Het IK-je
identificeert zich altijd ergens mee. Met een religie, een baan, een popster,
met succes, met spullen en dat is ook het begin van de ellende. Want als
datgene waarmee het IK-je zich identificeert in het nauw komt, dan gaat het
IK-je om zich heen slaan. Hoezo vind je mijn auto niet mooi? Hoezo vind je dat
ik mijn werk niet goed doe? Hoezo vind je mijn geloof niet de waarheid? En zo
krijg je met betrekking tot religie dat mensen fundamentalistisch worden. Als
alles bewustzijn is en iemand roept dat je auto niet mooi is, dat jouw
muzieksmaak raar is en dat jouw geloof idioot is, dan is dat wat het is. Er
valt niets te verdedigen.’
DUIZELINGWEKKEND
Elke dag spreken wij over zonsopkomst en zonsondergang. Maar zonsopkomst
en zonsondergang bestaan helemaal niet. De zon komt niet op en gaat niet onder,
wij komen op en gaan onder. De aarde
draait om de zon, en niet andersom. Wij weten
dat wel, maar we ervaren het niet zo.
Hoe vaak ik afgelopen zomer vanaf het terras van een strandtent de zon niet met
eigen ogen in de zee heb zien zakken, prachtig dieporanje en vervolgens rood gekleurd.
Wat ook nep is, die kleuren. Net als de houten bureaustoel waarop ik nu zit. De
wetenschap heeft recentelijk aangetoond dat materie niet bestaat. Als je dieper
en dieper in dat hout doordringt, tot in de allerdiepste kern, dan hou je niets
anders over dan een gigantische lege ruimte waarin minuscule deeltjes
rondzweven die soms puntjes zijn en soms golfjes, en soms allebei tegelijk, ze
krijgen pas vorm als er iemand is die ernaar kijkt en ze kunnen op twee
plaatsen tegelijk zijn, oneindig ver van elkaar. Ik begrijp daar ook geen hol
van, maar het is echt zo. Als je het enigszins begrijpelijk uitgelegd wil
hebben, lees dan het fascinerende, duizelingwekkende boek ‘Een kleine
geschiedenis van bijna alles’ van Bill Bryson.
PLAYMOBILPOPPETJES
Met ons idee van een individu zijn, afgescheiden van alle andere miljarden individuen, is het precies zo. Wij ervaren dat zo, maar in werkelijkheid zijn
we druppels in een oceaan van bewustzijn. Druppels die heel stoer tegen elkaar
roepen: ik kies ervoor om die kant op te gaan, maar die gewoon gestuurd worden
door de stroming. Ook wetenschappelijk bewezen: milliseconden voorafgaand aan
gedachten die ons aanzetten tot handelen, zoals ‘ik steek nu mijn rechterhand
uit’, is er al hersenactiviteit. Die gedachte, dat initiatief is slechts een slimme
truc van het bewustzijn om ons het gevoel te geven dat we een vrije wil hebben.
Maar wij zenden geen gedachten uit, wij ontvangen
gedachten. Wij worden gedacht. Het is allemaal één groot kosmisch theaterstuk.
Dat zou betekenen dat de vrouwen in Ter Peel geen slachtoffer zijn
van de omstandigheden, zoals ze zelf zeggen, maar van hun gedachten. Die ze
niet zelf denken. Dus dan zouden ze nog steeds niet verantwoordelijk zijn voor hun
daden. En dan zouden de rechtspraak en ons strafsysteem één grote farce zijn. Er zijn
mensen die dat al jaren vinden, maar niet om voornoemde reden. En die reden is
dat daders niet zelf kiezen voor hun (mis)daad, maar aangestuurd worden als
Playmobilpoppetjes in de handen van een kosmische kleuter. Tja… Het mag dan non-dualiteit
heten, ik vind het behoorlijk dubbel allemaal. Maar wel fascinerend. Kijken
dus.
