ZELFAMPUTATIE

In de boeiende bestseller 'Wij zijn ons brein' vertelt auteur Dick Swaab over een bizarre ontwikkelingsstoornis genaamd Body Integrity Identity Disorder (BIID). Dit syndroom is verwant aan transseksualiteit: degenen die eraan lijden kunnen hun lichaam niet accepteren zoals het is. Maar in dit geval is er sprake van een vurige amputatiewens. Het brein geeft een signaal af dat een eigen arm of been niet aan het lichaam hoort en dat het eraf moet, no matter what. De gang naar de artsenij levert begrijpelijkerwijs vrijwel nooit iets op, dus gaan ze zelf aan de slag. Ze jagen een kogel door hun knieschijf, bevriezen of verbranden de onderarm of gaan doe-het-zelven met een zaag. En als het gelukt is, èn ze overleven het, zijn ze in de zevende hemel. Swaab merkt op: 'De technologie is er om na te gaan wat er bij de ontwikkeling echt is misgegaan in de representatie van het lichaam in de hersenschors. Maar daar is wel voor nodig dat dokters niet angstig zijn om betrokken te raken bij de amputatiewens, of BIID simpelweg afdoen met 'die persoon is gek'.'

Komende week reis ik met Menno Buch en de rest van het team van 'Buch in de bajes' af naar Vught waar we starten met de research voor een tweede serie afleveringen die vanaf maart 2013 door RTL4 wordt uitgezonden. De Penitentiaire Inrichting Vught is wel even andere koek dan Almere, waar we begin dit jaar de succesvolle eerste reeks maakten. Vught is vooral bekend vanwege de Extra Beveiligde Inrichting (EBI), waar de zwaarst bewaakte criminelen van ons land zitten, maar er zijn acht verschillende regimes gehuisvest met in totaal 750 plaatsen. Je vindt er bijvoorbeeld een van de vijf Penitentiaire Psychiatrische Centra (PPC's) die sinds 2009 in Nederland zijn opgezet. Daar worden gedetineerden met psychiatrische - en verslavingsproblemen behandeld en er wordt onderzoek gedaan naar de beste behandelmethoden. Om Swaab te parafraseren: De technologie is er om na te gaan wat er bij de ontwikkeling echt is misgegaan in het gedrag van misdadigers. Maar daar is wel voor nodig dat dokters en psychiaters niet angstig zijn om betrokken te raken bij agressie, geweld en manipulatie, of misdadigers simpelweg afdoen met 'die persoon is slecht'.

Als de vraag: Waarom doen mensen wat ze doen? ergens fascinerende antwoorden oplevert, dan is het hier. De vervolgvraag: In hoeverre zijn mensen verantwoordelijk voor hun eigen daden? is er ook één die we zeker uitgebreid aan de orde zullen brengen. Als wat Dick Swaab stelt klopt, dat wij ons brein zijn, in hoeverre kun je iemand die zichzelf of een ander wil beschadigen, verantwoordelijk houden voor zijn gedrag? En hoe verander je dat gedrag om de maatschappij te beschermen tegen de mogelijke gevolgen? Kun je mensen überhaupt veranderen? Helpt straf daarbij? Kun je sommige mensen maar beter de rest van hun leven achter slot en grendel wegstoppen?
Het worden fascinerende maanden...